Arı alerjisi nedir?
Arı sokması sonrası arının zehrindeki maddelere bağlı ortaya çıkan alerjik reaksiyondur. Arı sokmalarına bağlı alerjik reaksiyonlar her yaşta görülebilir.
Hangi arılar alerjiye neden olur?
Birçok arı türü alerjik reaksiyona neden olabilir. Ülkemizde en sık alerjik reaksiyona neden olan arılar bal arıları (Apis mellifera) ve yaban arılarıdır (Vespula vulgaris).
Arı alerjisinin belirti ve bulguları nelerdir?
Arı sokması sonrası genellikle ağrı, şişlik, kızarıklık gibi hafif ve bölgesel reaksiyonlar görülür. Bu belirtiler genellikle birkaç saat içerisinde geçer.
Eğer arıya bağlı alerji var ise geniş bölgesel reaksiyona veya sistemik (yaygın) reaksiyona neden olabilir. Arık sokması sonrası gelişen reaksiyon ne kadar ağır ise bir sonraki reaksiyonunda ağır olma olasılığı o kadar yüksektir.
Geniş bölgesel reaksiyon arı sokulan bölgede 10-20 cm’yi bulan, hatta bazen tüm uzvu etkileyen şişliğe neden olur. Düzelmeleri 5-10 gün sürebilir.
Arı sokmasına bağlı anaflaksi gibi ağır alerjik reaksiyonlar arı sokmasından dakikalar sonra ortaya çıkar:
- Deri: Ciltte kızarıklık, ürtiker, kaşıntı, anjiyoödem (gözlerde, dudaklarda şişlik)
- Solunum sistemi: Burun akıntısı, hapşırık, burunda kaşıntı, öksürük, hırıltı, nefes darlığı, boğazda şişlik hissi
- Kalp: Çarpıntı, gözlerde kararma, ani halsizlik, bayılma
- Sindirim sistemi: Şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal
Aynı anda birçok arının sokması sonrası ise toksik reaksiyon gelişebilir. Toksik reaksiyon böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, kas erimesi ve damar içi pıhtılaşma gibi ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Ayrıca arı sokmasından saatler veya günler sonra serum hastalığı, hemolitik anemi, ensefalit, glomerülonefrit gibi hastalıklara neden olabilir.
Arı alerjsi tanısı nasıl konulur?
Arı sokması sonrası gelişen ağrı, kızarıklık, şişlik gibi reaksiyonlar sonrası dahi yapılan testlerde pozitiflik saptanabilir. Bu nedenle alerji testleri arı sokması sonrası sistemik reaksiyon geçiren bireylerde yapılmalıdır. Arı alerjisi tanısında deri testleri ve kan testleri yapılabilir.
Deri testleri alerjik reaksiyondan en erken 4 hafta sonra yapılmalıdır. Deri testleri sırasında da ağır alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabileceği için uzman hekim tarafından acil müdahale edilebilecek şartlar altında yapılmalıdır. Eğer testler negatif saptanırsa testler 4-6 hafta sonra tekrarlanabilir. Deri testleri kan testlerine göre daha anlamlı ve değerlidir.
Eğer hastada devamlı antihistaminik kullanma ihtiyacı, ağır deri lezyonları veya çok ağır anaflaksi öyküsü varsa kanda arıya özgün IgE tayini yapılabilir. Ancak IgE ölçümü deri testlerine göre daha az duyarlıdır.
Arı alerjisi nasıl tedavi edilir?
Arı sokması sonrası ağrı, şişlik ve kızarıklık gibi lokal reaksiyon meydana gelmiş ise soğuk uygulaması ve ağrı kesiciler yeterlidir.
Eğer geniş bölgesel reaksiyon meydana gelmişse soğuk uygulama ve ağrı kesicilerin yanı sıra antihistaminik ve lokal steroidler de kaşıntı ve ağrının azalmasına yardımcı olabilir. Bazı vakalarda sistemik steroid tedavisi verilebilir
Eğer anaflaksi meydana gelmiş ise ilk yapılması gereken tedavi ADRENALİN’dir. Adrenalin uyluğun orta kısmı, yan tarafından kas içerisine uygulanır. Adrenalin uygulaması sonrası en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Arıya bağlı anaflaksi geçiren her hastaya adrenalin otoenjektör yazılmalıdır. Her hastanın ve/veya yakınlarının adrenalin otoenjektörü nasıl ve ne zaman kullanacağı konusunda doktoru tarafından bilgilendirilmesi gerekir. Hastaların ve/veya yakınlarının adrenalin otoenjektörü yanlarında taşıması gerekmektedir.
Anaflaksi geçiren her hastanın arı alerjisi olduğunu gösteren bileklik takmaları uygundur.
Arıya bağlı anaflaksi geçiren hastalarda sonraki reaksiyonları önleyen en etkili tedavi immünoterapidir. İmmünoterapi alerji ve immünoloji uzmanın gözetiminde uygulanan ve genellikle 3-5 yıl süren uzun soluklu bir tedavidir.
Arı alerjisi olan birisi nelere dikkat etmelidir?
- Arılar rahatsız edilmedikleri sürece insanları sokmazlar.
- Arı yuvalarından uzak durunuz.
- Arı soktuğunda panik yapmayınız. Böylece tekrar sokulmaktan korunmuş olursunuz.
- Bal arıları soktuktan sonra iğnelerini bırakırlar ve bir süre sonra ölürler. Mümkünse iğnenin hemen çıkarılması uygundur. Yaban arısı soktuğunda iğnesini bırakmazlar.
- Açık havada yiyecek içecek tüketirken dikkatli olunuz. Özellikle piknik alanlarındaki açık yiyecekler arıları çekerler. Yiyeceklerin üzerini kapalı tutmaya özen gösteriniz
- Şişelerin veya kutu içeceklerin ağzını açık bırakmayınız, ağzı açık kalmış içecekleri doğrudan içmeyiniz.
- Piknik alanlarında veya bahçenizde çıplak ayakla dolaşmayınız, tüm vücudu kaplayan giysiler giyiniz.
- Açık alanlarda parlak renkli ve çiçek desenli kıyafetler ile çiçek kokulu parfümler kullanmayınız. Bunlar arıları kendilerine çekerler.
- Uzun paçalı pantolon giyiniz ve şapka takınız. Bol ve yakası açık kıyafetler giymemeye özen gösteriniz.
Arı alerjisi geçici midir?
Arı sokması sonrası alerjik reaksiyon gelişen kişilerde bir daha arı sokmadan geçen süre uzadıkça ağır alerjik reaksiyon ihtimali azalır ancak hiçbir zaman sıfıra düşmez.