İnsanlar neden astım olur?
Astımın tam olarak nedenini söylemek zor olsa da eğer ailenizde astım, atopik egzema gibi alerjik hastalık astım geliştirme riski daha yüksektir.
Besinlere ya da inhalen alerjenlere (ev tozu akarı, polen, mantarlar gibi) karşı alerjisi olan kişilerde astım riski artmaktadır. Eğer çocuğunuzda bir alerjik hastalık varsa, başka bir alerjik hastalık gelişme riski alerjisi olmayan çocuklara göre daha yüksektir. Örneğin çocuğunuz atopik dermatit veya alerjik rnit varsa astım geliştirme riski diğer çocuklardan daha yüksektir.
Ayrıca astım gelişme riskini artıran çeşitli faktörler de vardır. Örneğin prematür doğum, düşük doğum ağırlığı, sezeryanla doğum, annenizin gebelikte sigara içmesi, Çocuğun yaşadığı ortamda sigara içilmesi ve obezite bunlar arasında yer almaktadır. Sigara erişkinlerde de astım gelişimini riskini artırmaktadır.
Çevresel hava kirliliği (ör: egzos gazları, kimyasallar) de hem astımın şiddetini hem de astım gelişim riskini artırmaktadır.
Neden astım ve alerjik hastalıklar daha sık görülmeye başlandı?
Araştırmalarda son 20-30 yılda alerjik hastalıkların sıklığının arttığını göstermektedir. Daha hijyenik ortamlarda yaşamamız ve kentsel yaşam oranının artması bu artışda rol oynamaktadır. Bu durum dost mikroplarla daha az temas etmemize neden olmaktadır. Çocukların daha az enfeksiyon geçirmesi bağışıklık sisteminin alerjik hastalıklara yol açma ihtimalini artırmaktadır. Bu durum “Hijyen Hipotezi” olarak ifade edilir.
Hijyen hipotezine göre daha geniş ailelerde, daha az hijyenik ortamlarda ve kırsal yaşam koşullarında büyüyen çocuklarda alerjik hastalıklar daha az görülmektedir. Özellikle yaşamın ilk yılı (özellikle ilk aylar) bağışıklı sisteminin gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Özellikle ilk aylarda dost mikroplarla temas alerji riskini azaltabilmektedir.
Ancak bu daha az hijyenik ve kirli ortamın astımı önleyeceği anlamına gelmezAstım gelişiminde rol oynayan başka faktörlerde (örneğin ailede astım ve alerjik hastalık olması) dikkate alınmalıdır. Ayrıca iyi hijyenik koşullar önemli astım tetikleyicilerinden korunmamızı sağlar. Örneğin ellerimizi iyi yıkamak, önemli astım tetikleyicileri olan grip ve nezleden korunmamızı sağlar.
Çocuğumdaki astım büyüyünce geçer mi?
Astım için kesin bir tedavi yoktur ve tamamen düzelmez. Bazı çocuklarda astım belirtileri geçebilir. Ancak yaşamın ileri döneminde tekrar aynı belirtiler ortaya çıkabilir.
Ben astım hastasıyım. Çocuğumda da astım gelişir mi?
Eğer sizde veya eşinizde astım varsa, çocuğunuzda astım gelişme ihtimali diğer çocuklara göre yüksektir. Eğer bir ebeveynde astım varsa, bu kişi anne ise çocuğunuzda astım riski daha yüksektir. Bu durum sizin hatanız değildir ve yapabileceğiniz bir şey yoktur. Bu astımın genetik yatkınlık göstermesi ile alakalıdır. Ancak gebelik döneminde sigara içmeyerek ve bebeğiniz dünyaya geldikten sonra bulunduğu ortamda sigara içmeyerek bebeğinizde astım gelişme ihtimalini azaltabilirsiniz. Sigara bebeğinizde hem astım riskini hem de pnömoni gibi solunum yolu enfeksiyonu rsikini artırmaktadır.
Astımın kesin tedavisi var mı?
Maalesef, henüz astımın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak hastalığı kontrol edici ilaçlar kullanarak ve tetikleyicilerden korununarak hastalığı kontrol altında tutmak mümkündür.
Astım ilaçları bağımlılık yapar mı?
Astım tedavisinde kullanılan koruyucu ilaçları bağımlılık yapmaz. Aynı etkiyi elde etmek için ileride daha fazla ilaç almanıza gerek olmaz. Ancak kurtarıcı ilaçlar (salbutamol) çok sık ve çok uzun süre kullanılırsa giderek etkileri azalır. Bu nedenle doktorunuzun dediğinden fazla kullanmayın. Kesinlikle atak dışında her gün nefes açıcı kullanmayınız.
Eğer kurtarıcı ilaç ihtiyacınız artmış ise bu astımınızın kötüleştiği anlamına gelir ve kontrol edici ilaçlarınızın artırılması gerekebilir.
Astımda kullanılan kortizonların yan etkileri var mı?
Astım tedavisinde kullandığımız kortizonlar vücudumuzda ürettiğimiz doğal kortizon ile çok benzerdir. Koruyucu ilaçların içerisinde çok az miktarda kortizon bulunur. Solunum yolu ile alındığı için direk olarak akciğere gider ve kana çok az miktarda geçer. Bu nedenle yan etki oluşturmaları beklenmez.
Bazen kortizonlu haplar kullanmak gerekir. Kortizonların kısa süreli kullanılması da (3 haftadan az) genellikle ciddi yan etkiye neden olmaz.
- Kortizona bağlı yan etki ihtimalinin arttığı durumlar:
- Önerilenden daha yüksek dozda inhaler kortizon kullanıyorsanız
- 3 haftadan uzun süredir kortizon tablet kullanıyorsanız
- Yılda 3-4 kez kortizon tablet kullanmanız gereken dönemler oluyorsa
Eğer endişeleriniz varsa veya yan etki gelişmiş ise doktorunuz ile temasa geçebilrisiniz.
Ev içi nemlendirici/buhar cihazı kullanmalı mıyım?
Astım kılavuzları buhar cihazı (iyonizer) kullanımını önermemektedir. Bunların astım belirtilerini azalttığına dair kanıt olmadığı gibi gece öksürüklerini kötüleştirmektedir.
Klima kullanımı ise ev tozu akarı ve küf mantarı gibi tetikleyicilerden korunmada faydalı olabilir ancak alerjenleri tamamen ortamdan uzaklaştıramazlar. Az miktardaki alerjen dahi astımı tetikleyebilir. Klerjenlerden korunmanın yanı sıra astım tedavisinde ilaçların düzenli kullanıması, astım atak planı olması ve düzenli doktor kontrolü büyük yarar sağlamaktadır.
Astım neden geceleri daha kötü oluyor?
Astımın geceleri daha kötü olmasının birkaç nedeni vardır:
- Vücudumuzda üretilen doğal kortizonun miktarı deceleri azalır. Buna bağlı olarak gece hava yollarında hafif daralma olur. Bu da açtım belirtilerinin gece daha kötü olmasına neden olur
- Uyku sırasında yastık, yorgan ve yatağınızdan ev tozu akarı soluyor olabilirsiniz.
- Yattığınız zaman göğüs kafesiniz yer çekimine bağlı olarak akciğerleriniz üzerinde ek bir yük oluşturur.
Balkonda sigara içsem çocuğumun astımı etkilenir mi?
Farklı astım tipleri var mı?
Tüm astım tipleri uzun süreli mikrobik olmayan iltihap, mukus yapımında artış ve hassas hava yollrı ile karaktrizedir. Ancak ne zaman ve nasıl ortaya çıktıklarına bağlı olarak farklı simler alır:
- Bronşiyal asyım
- Çocukluk çağı astımı
- Erişkin dönemde ortaya çıkan astım
- Mesleksel astım
- Alerjik astım
- Alerjik olmayan astım
Hangi tip olursa olsun tüm hepsinin tedavisi uygun ilaç tedavisi ve tetikleyicilerden korunmadır.
Astımı ne kötüleştirir?
Astım belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olan şeylere tetikleyici denir. Bazı tetikleyiciler hemen herkes için aynı iken (egzersiz, sigara, enfeksiyon gibi), alerjenler kişiden kişiye değişmektedir. Astım atağına neden olan tetikleyiciler aşağıda yer almaktadır.
- Solunum yolu enfeksiyonları (soğuk algınlığı, grip, zatüre)
- Sigara (tütün) dumanı
- Egzersiz (spor yapmak, antrenman, koşmak)
- Alerjenler (ev tozu akarı, polenler, mantarlar vs.)
- Keskin kokular spreyler
- Stres
Astım tetikleyicileri ile başa çıkmanın en iyi yolu kendinizi iyi dahi hissetseniz koruyucu ilaçlarınızı kullanmanızdır. Koruyucu ilacınızı düzenli kullandığınızda hava yolunuzda alerjik iltihap azalacağı için, tetikleyicilerle karşılaştığınızda ortaya çıkacak reaksiyonda azalacaktır.
Astım atağı ölüme neden olur mu?
Her ne kadar çoğu kişi astım atağı geçirdiğinde tedavi ile iyileşse de, astım atağı ölüme neden olabilir. Dünyada her gün ortalama 3 kişi astım atağından ölmektedir.
Çalışmalar, astım atağına bağlı gelişen her üç ölümden ikisinin iyi bir rutin bakım ile önelenebileceğini göstermektedir. Kendinizi iyi dahi hisstseniz, reçete edilmiş olan koruyucu ilacınızı kullanmaya devam etmelisiniz.
Ayrıca size yazılı olarak verilmiş astım atağı tedavi planını uygular iseniz atak sırasında hastaneye gitme ihtiyacınızı dört kat azaltmışç olursunuz.
Astımlı birisi egzersiz yapabilir mi?
“Ne kadar miktarda ya da ne kadar süreyle olursa olsun, en hafif egzersiz bile zihinsel olarak kendimizi çok daha iyi hissettirecektir”.
Egzersiz yapmak astımın daha iyi kontrol edilmesine yardımcı olabilir. Egsersiz sırasında kalp atım hızımız artar, bu da aşağıdaki durumlara neden olur:
- Kalp atış hızınızı düzenli olarak artırmak, akciğer gücümüzü düzenli olarak artırır, dayanıklılığı arttırır ve nefessizliği azaltır
- Bağışıklık sisteminizi destekler ve soğuk algınlığı ve virüslerle savaşmaya yardımcı olur. Bunlar astımlı kişilerin% 80'inden fazlası için önemli bir tetikleyicidir
- Aktivite, sağlıklı bir kiloda kalmanıza yardımcı olur ve astım krizi riskinizi azaltır
- Beynimizde "kendimizi iyi hissettiren" kimyasallarını serbest bırakır. Çalışmalar stresli ya da depresyonda olduğunuzda astım semptomları açısından daha yüksek bir risk altında olduğunu gösteriyor
Egzersiz öncesi aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Koruyucu ilacınızı düzenli olarak kullanmalısınız. Bu sadece akciğerlerinizdeki iltihap hafifleyecek ve astım atağı rsikiniz azalacaktır.
- Egzersiz sırasında yanınızda kurtarcı ilacınız olmalıdır.
- Egzersiz yapıtışınız kişilerin astımınız olduğunu ve nasıl müdahale edilmesi gerektiğini bilmesi gerekir (okuldaki öğretmenlerin ve iş yerinde çalışma arkadaşları)
- Soğuk hava astım belirtilerini artırabilir. Bu nedenle o gün iç mekan aktivitelerini tercih ediniziz.
- Egzersiz miktarını yavaş yavaş artrınız.
Öksürük, hışıltılı nefes alma ve nefessiz kalma durumunda egzersizi durdurmalı ve kurtarıcı ilacınızı almalısınız. Egzersizden sonra daha hızlı nefes almak normaldir, ancak alışılmadık derecede nefessiz kalırsanız veya nefesiniz egsersiz bittikten durduktan sonra sakinleşmiyorsa, astım krizi geçirebileceğinizin bir işaretidir.
Eğer astımınız kontrol altında ise agzersiz yapmak astım belirtilerine neden olmayacaktır, çocuğunuz beden derslerine girebilir ve egzersiz yapabilir.
Çocuğunuzda egzersize bağlı astım belirtileriniz olsa da egzersizden kaçınılmamalıdır. Egzersizden önce kurtarıcı ilaçların alınması genellikle bu durumun kontrol altına alınmasına yardımcı olacak ve egzersize bağlı belirtileri engelleyecektir. Tercih edilen ilaçlar salbutamol ve albuterol gibi hızlı etkili kurtarıcı ilaçlardır.
Eğer kurtarıcı ilaca rağmen egzersizle astım belirtileri ortaya çıkıyorsa, koruyucu ilaç miktarını artırmak gerekebilir. Bu durumda doktorunuza başvurmanız gerekmektedir.
Egzersiz yaptığımda astımım kötüleşiyor. Egzersizi bırakmalı mıyım?
Eğer egzersizle astım belirtileriniz kötüleşiyorsa, bu astımınızın iyi kontrol edilmediği anlamına gelir. Bu durumda doktorunuza başvurmanız gerekmektedir. Doktorunuzun yapacağı tedavi düzenlemesi ile astım belirtisi ortaya çıkmadan egzersiz yapabilirsiniz.
Şu an kendimi iyi hissediyorum / Çocuğum iyi. İlaçları bırakmalı mıyım?
Doktorunuz önermediği sürece asla astım ilaçlarınını kullanmayı bırakmayınız. Eğer ilaçlarınızı bırakırsanız astımınız kötüleşebilir ve astım atağı geçirebilirsiniz.
Astım atağı geçirmiyorum. Neden her gün astım ilacı alıyorum?
Astımınızın kontrol altında olması hiçbir zaman astım atağı geçirmeyeceğiniz anlamına gelmez. Astım ilaçlarını düzenli kullanmanız sadece astım belirtilerini düzeltmez, aynı zamanda astım atağı geçirme riskinizi azaltır. Koruyucu ilaçlar hava yollarındaki iltihabı azaltarak, bu iltihabın zamanla akciğerlere zarar verme olasılığını da azaltmış olur.
Ömrüm boyunca astım ilaçları kullanmak zorunda mı kalacağım?
Astım uzun süreli bir hastalıktır, bu yüzden belirtileri önlemek için tedaviyi sürdürmeniz gerekir.
Her gün önerilen şekilde alınan astım koruyucu ilacı, solunum yollarınızdaki iltihabı durdurur. Kontrollere düzenli gitmeniz durumunda, astımınızı kontrol etmek için mümkün olan en düşük dozda ilaç kullanmış olursunuz.
Astımınız iyi tedavi ediliyor ve üç aydır hiçbir astım belirtiniz yoksa, doktorunuz tedavinizi kesebileceğinizi söyleyebilir. Bu durumda sadece belirtiler ortaya çıktığında kurtarıcı ilaç kullanmanız yeterli olacaktır. Ancak, belirtilerin ortaya çıktığını veya rahatlatıcı ilacınızı daha sık kullandığınızı fark ederseniz, doğrudan doktorunuza başvurmanız gerekir.
Alternatif tedavilerin astıma faydası olur mu?
Her ne kadar birçok kişi alternatif tedavileri deniyor olsa da ve birçok kişi alternatif tedavinin ğunu iddia etse de, alternatif tedavilerin astım tedavisinde etkili olduğu kesin olarak gösterilmemiştir.
Bir konsensüs raporunda “Akupunktur, kayropraktik, homeopati, naturopati, osteopati ve bitkisel ilaçlar gibi daha sık kullanılan geleneksel olmayan tedavilerden, plasebo etkisinden başka hiçbir fayda olduğuna dair hiçbir nesnel kanıt yoktur.” (The Canadian Medical Journal, 1999;161 (11 Suppl)
Eğer lternatif bir tedavi denemeye karar verirseniz, önce doktorunuza söyleyin ve önerdiği şekilde koruyucu ilaçlarınızı almaya devam edin. Alternatif tedavilerin doğru bir şekilde test edilmemesine ek olarak, yan etkiler için de test edilmediğini unutmayın. Unutmayın, bir şeyin sadece “doğal” olarak adlandırılması sağlıklı olduğu anlamına gelmez. Siyanür, uranyum ve virüslerin hepsi “doğal” dır.
Bir arkadaşım şehir değiştirmemi önerdi. Bunu yapmalı mıyım?
Astım her yerde meydana gelir, bu nedenle yer değiştirmek genellikle yardımcı olmaz. Genellikle coğrafi bölgeniz değil, yaşadığınız ev astım için en önemli husustur. Evde ev tozu akarları ve küf gibi tetikleyici alerjenler ile dolu eski halılar bulunabilir. Ancak, bölgenizde büyük bir sorun olan belirli bir astım tetikleyici varsa, bunun olmadığı veya az olduğu bir yere taşınmak yardımcı olabilir.
Kurtarıcı ilaçların yan etkileri nelerdir?
Kurtarıcı ilaçların yan etkileri: Kalp atım hızında artış, başağrısı, sinirlilik ve titremedir.
Bu yan etkiler inhalasyon ile alınan ilaçlardan daha çok daha çok ağız yolu ile alınan (şurup veya tablet) ilaçlar ile ortaya çıkar. Ancak bazen inhalasyon ile alınan ilaçlarla da ortaya çıkabilir. Ancak, bu etkiler zaman içerisinde kaybolur. Eğer şikayetleriniz devam ederse doktorunuza başvurunuz.
Hangi besinler astımı kötüleştirir?
Astımlı hastalar eğer herhangi bir gıdaya alerjileri yoksa tüm besinleri tüketebilirler.
Besin alerjisi ve astımı olan bireylerde hayatı tehdit eden astım atağı riski daha yüksektir. Bu nedenle alerjik besinden korunma konusunda ekstra dikkatl olunmalıdır.
Kilo vermenin astıma faydası olur mu?
Eğer doktorunuz kilo vermenizi önermişse, bunu yaptığınızda astım semptomlarınızda iyileşme olacaktır. Kilo vermenin astım belirtilerini ve ilaç ihtiyacını azalttığı bilimsel olarak gösterilmiştir. Ağırlığınızı yüzde beşi gibi az miktarda kilo kaybı dahi fayda sağlayacaktır.